Grace Pundyk, Heirloom #2, 2019, vintage Australiana Polish linen tea towels, sterling silver wire, vintage sterling silver wrapped silk thread, silk organza thread, vintage rabbit fur, cornstarch, 15cm w x 50cm l

Grace Pundyk re-creates a traditional Polish wianek headdress to sustain a matrilineal thread across generations and continents.

(A message to the reader.)

Read this article below in Polish.

“Along with the woolen fabrics, of great importance to the evolution of modern Polish textile art were weavings of flax. They were woven on Jacquard looms and intended for wall hangings, tablecloths, bedspreads, curtains, and furniture upholstery. Strongly inspired by hand-woven peasant linens, they allowed the color of the flax to show up among threads dyed in many hues that sparkle amid the predominating shades of grey. Beautifully stylized floral and animal motifs, such as birds and fish, were rhythmically scattered throughout the fabric, in spite of all convention, creating an atmosphere of enchanted gardens. Their creators knew how to derive inspiration both from the relics of the past and from the still flourishing peasant art production that rooted back to times immemorial.”

Irena Piotrowska, 1944

Some may argue it’s a bit of a stretch comparing the linen that Irena Piotrowska so exalted in 1944 with the mass-produced industrial-era souvenir linen tea towels that I use for my project Heirloom. But I don’t think so. Both speak to a long history of flax production and weaving in Poland; both incorporate the domestic and natural worlds in design and function; both were clearly gendered industries of “women’s work”; and both confront us with the physical traces and geographies of lives past. For while these linens, as material objects, may have no capacity themselves for memory, when you start working so intimately with a material, handling, cutting, marveling at, collecting, and, yes, obsessing over, you can’t help but go deeper into the stories that start to unfold.

My journey with Polish linen began with Heirloom, a textile-based project that takes inspiration from the traditional Eastern European flower headdress, in Polish called wianek (which translates as “wreath”). Wianki have long played an important role in women’s rituals and divinations for fertility, beauty, vitality and love. Traditionally made with flowers, grasses and herbs (often believed to hold potent healing energies), they adorned the heads of young girls or brides. Over time, headpieces were also made to last. They were created with materials such as paper and wax, linen threads and glass baubles, and then passed on from one generation to the next.

Heirloom honours these traditions. Each piece uses vintage linen Australiana souvenir textiles specifically “Made in Poland”, Japanese linen and/or silk thread, and materials/objects from the “natural’ and “wild” world to produce a kind of hybrid wianek that, in their makings has become a true celebration: of herstories and inheritance, of grandmothers and the ephemeral wild, and of those invisible threads that move and shape us no matter how seemingly distant and unknown.

But I didn’t always view the project in this way. In fact, the origins of Heirloom are far darker and steeped in tragedy.

A found mourning photograph

I never knew my Polish grandmother. My refugee father rarely spoke about her or his life in Poland and it wasn’t until his death in 2003, when I found a handful of letters and as many photographs hidden tightly away in his belongings that I was able to finally, slowly build a relationship with her. The items, all narratives of trauma, recounted her deportation to and death in a Soviet workcamp in Siberia some time in the 1940s.  One of these inherited items is a mourning photograph.

Grace Pundyk, ‘Funeral’ Siberia 1940s, black and white photograph, 5cm x 10cm

In the image, my grandmother lies in a coffin. Flowers adorn her shroud; mourners (all are women, except one) gaze upon her. This woman-centric image provokes ideas relating to woman’s place and placelessness. The majority of people Stalin deported from Poland were women (and children) and in their exile, they became entrapped in two parallel worlds: one determined by men, and the world of women created as a consequence – women lived and worked together; they grieved and hungered together, and those women who survived took responsibility for burying the dead.

When this photograph is looked at more closely, though, it becomes obvious that the flowers adorning my grandmother’s body are not fresh but of paper and in the shape of wreaths. A large one is placed over her body and a smaller one, as per the traditional wianek, surrounds her head. I’d had this photo in my possession for many years before I noticed this detail.

Despite the tragedy of what befell her, I found it strangely comforting to imagine women making these spectral blooms during a time of such violence, upheaval and loss. So, too, to understand their provenance, the role they played in my grandmother’s funeral, and their generous display upon her casket.

Connecting threads and textiles

Not long after this realisation, I “found” my first Australiana/Polish linen tablecloth in a secondhand shop. I was only vaguely aware before finding this piece that there were Australiana textiles “Made in Poland”. The design is beautiful with boldly coloured and hand-printed native fauna and flora adorning thick, coarse linen. In some way, still not fully understood by me, the piece seemed to connect me more deeply with my grandmother, and my Polish heritage which, until my father’s death and “finding” my grandmother, I’d been largely estranged from.

As I began to research and appreciate further the significance of these objects, the collection and my curiosity grew. I only collect designs with native flora and fauna. But I think it’s worth taking a moment here to talk more broadly about the Australiana souvenir textile, which is often tacky and inappropriate.

Although the printed designs that appear on souvenir textiles may be familiar it is worth reminding ourselves that they are also “highly fabricated, fictive constructions of place”. They speak more to the dominant, largely masculine narrative of colonisation that has and in many ways continues to shape the myth of Australian identity. Even the pieces I work with, which are of native flora and fauna, are representative of colonisation; they are inscribed (quite literally) with the names of the animals and plants, the places on Country, as if this then affords a legitimacy to and a taming of this wildness.

In working with these objects, though, I’ve come to view them more as being steeped in obscurity and mystery than serving any purpose of place-making. The printed designs locate them as uniquely Australian, while the place of manufacture and the materials’ origins are not only not Australian but also consistently overlooked.

The small and varying “Made in Poland”  labels, stitched on the underside, the “Pure Linen, Hand Printed, Fast Colours”  labels stuck on the front, and, I attest, the quality of the linen, the palette of colours used on the designs, and the overall production, undeniably locates them within a Polish milieu that speaks at once to a rich textile heritage as well as to the country’s decades-long changing fortunes (and misfortunes) from the post-war period, through to communist control and its downfall.

In this way, Heirloom, while most definitely a celebration of herstories, is also a process of de/reconstructing the material vocabularies of these textile objects in order to heal further a haunted women’s wound of historical containment.

Textiles as material objects can be seen as a means to preserving and accessing women’s “histories”. Textile objects are often associated with the home, with a woman’s work and her containment within the domestic space and thus, in many ways, her identity. Elizabeth Grosz describes this space as “the affirmation and replenishment of others at the expense and erasure of the self”. The plight of the predominantly women deportee demographic can be aligned with this erasure of self, where, in being separated from and deprived of place, they were at once placeless and contained, beyond home and beyond an identity so intrinsically tied to home.

The Australiana textile souvenir and the traditional wianek headdress can also be located within the paradigm of the domestic and contained. Even so, the unique cultural signifiers with which both these objects are inscribed also locate them Outside in nature, with the wild, the exotic, and the Other that refuses containment.

Each wianek I make is unique, but the choice of materials is specific. Polish linen is in homage to my Polish grandmother; Japanese linen and silk threads connect me to my Japanese grandson; beeswax, silk cocoons and handmade parchment incorporate the natural world; and the Australiana designs printed on the fabric? Well, I guess that’s me, the in-between, the weaver of the past into the present and a hoped-for future.

Heirloom is an ongoing and evolving project. It is at Wyreena Arts Lounge, 26 May – 26 July 2021

Further reading

Elizabeth Grosz. “Women, Chora, Dwelling” in Space, Time, and Perversion: Essays on the Politics of Bodies, Routledge: New York, 1995

Luce Irigaray. An Ethics of Sexual Difference, Trans. Carolyn Burke and Gillian C. Gill. Cornell University Press: Ithaca, New York, 1993

Irena Piowtrowska. ‘Polish textiles, old and new’, Bulletin of the Polish Institute of Arts and Sciences in America, vol. 3, no. 1 (October, 1944), pp. 131-144

Margaret Woodward. “Souvenirs as Agents of National Image Space Formation.” Fusion Journal, no. 4, 2014

About Grace Pundyk

Grace Pundyk is an artist, curator, author, playwright and scholar based in Melbourne and living on the lands of the Boon wurrung and Woi wurrung. Her practice is interdisciplinary, often journey-inspired, and seeks to blur the boundaries of identity, belonging, death and the beyond through ritual and an honouring of the natural environment. Visit www.gracepundyk.com

 Projekt Heirloom: celebrowanie herstorii

Grace Pundyk odtwarza tradycyjne polskie nakrycie głowy – wianek, aby podtrzymać matrylinearną nić łączącą pokolenia i kontynenty.

„Ogromne znaczenie dla ewolucji polskiej nowoczesnej sztuki tekstylnej miały nie tylko same wełniane tkaniny, ale także sploty tkane na krosnach żakardowych i przeznaczone na obicia ścienne oraz meblowe, obrusy, narzuty, czy zasłony. Głęboko inspirowane ręcznie tkanym płótnem chłopskim sploty, pozwalały kolorowi lnu zaistnieć wśród barwionych wieloma odcieniami nitek, mieniących się w dominującej szarości. Wspaniale stylizowane motywy roślinne i zwierzęce, rytmicznie rozrzucone po tkaninie wbrew wszelkim konwencjom, tworzyły atmosferę zaczarowanych ogrodów. Ich twórcy wiedzieli, jak czerpać inspirację zarówno z reliktów przeszłości, jak i z kwitnącego chłopskiego rzemiosła artystycznego zakorzenionego w odległych czasach”.

Irena Piotrowska, 1944

Niektórzy mogą stwierdzić, że porównywanie bielizny, którą Irena Piotrowska wysławiała w 1944 roku z masowo produkowanymi, lnianymi ręcznikami z epoki przemysłowej –  używanymi przeze mnie w projekcie Heirloom – jest nieco wydumane. Dla mnie jednak obydwa produkty mówią równie dużo o długiej historii produkcji i tkactwa lnu w Polsce. Zarówno projektowanie tekstyliów, jak i ich funkcja były od zawsze postrzegane jako wyraźnie upłciowione specjalizacje, które dopiero teraz konfrontują nas z fizycznymi śladami i mniej namacalnymi mapami przeszłych, kobiecych żyć. Chociaż płótna, jako przedmioty materialne, same w sobie nie mają zdolności do zapamiętywania zdarzeń, zawsze gdy zaczynam pracować z materiałem, manipulować nim, ciąć go, kolekcjonować i zachwycać się aż do szaleństwa, nie mogę się powstrzymać od wyobrażania sobie historii i wchodzenia w nie coraz głębiej.

Moja przygoda z polskim płótnem tak naprawdę rozpoczęła się od Heirloom – projektu tekstylnego czerpiącego inspirację z tradycyjnego, wschodnioeuropejskiego kwiatowego nakrycia głowy nazywanego w Polsce wiankiem. Wianki od dawna odgrywają ważną rolę w kobiecych rytuałach i wróżbach dotykających tematyki płodności, piękna, witalności i miłości. Tradycyjnie wykonywane z kwiatów, traw i ziół, od wieków zdobią głowy młodych dziewcząt. Z biegiem czasu ozdoby te stały się trwalsze – zaczęto tworzyć je z papieru, wosku, lnianych nici i szklanych bombek, przekazywanych następnie z pokolenia na pokolenie.

Heirloom składa hołd tym tradycjom poprzez wykorzystanie pamiątkowych, lnianych tekstyliów z motywami australijskimi (Australiana) wyprodukowanych w komunistycznej Polsce, japońskich lnianych i/lub jedwabnych nici oraz materiałów/przedmiotów z „naturalnego” i „dzikiego” świata, do wyprodukowania jedynego w swoim rodzaju, hybrydowego wianka. W swej ostatecznej formie, dzieło to ma stać się prawdziwą celebracją herstorii opowiadanej z perspektywy kobiet oraz będącej wspólnym dziedzictwem babcinej wiedzy, efemerycznej dziczy i wszystkich tych niewidzialnych nici, które poruszając się, kształtują nas bez względu na to, jak pozornie odległe od siebie nawzajem i nieznane, mogłyby się wydawać.

Początki Heirloom były jednak mroczne, bo przesiąknięte rodzinną tragedią.

Historia pewnej fotografii pogrzebowej

Nigdy nie było mi dane poznać mojej polskiej babki, a mój ojciec-uchodźca rzadko mówił o swoim życiu w Polsce. Po jego śmierci w 2003 roku znalazłam garść listów i tyleż fotografii, dotychczas szczelnie ukrytych wśród jego rzeczy osobistych. Wszystkie odkryte przeze mnie wtedy przedmioty i odtwarzane na ich podstawie narracje, opowiedziały mi na nowo historie deportacji i śmierci w sowieckich obozach pracy w latach 40. XX wieku.

Jednym z tych odziedziczonych przedmiotów jest fotografia przedstawiająca moją babkę leżącą w trumnie. Jej całun zdobią kwiaty, a żałobnicy – kobiety, z wyjątkiem jednego mężczyzny, przypatrują się jej twarzy w skupieniu. Ten kobieco-centryczny obraz natychmiast prowokuje myśli o miejscu, czy też bezmiejscowości, kobiet. Większość osób deportowanych z Polski przez Stalina stanowiły właśnie kobiety (wraz z dziećmi), które na wygnaniu uwięziono jednocześnie w dwóch równoległych światach – pierwszym, wyznaczonym im przez mężczyzn i drugim, który kobiety stworzyły same dla siebie w konsekwencji pierwszego. W tej wyjątkowej przestrzeni żyły i pracowały głównie ze sobą, wspólnie rozpaczały i cierpiały głód. Te, którym udało się przeżyć na nieludzkiej ziemi, brały odpowiedzialność za grzebanie zmarłych takich jak moja babka.

Przyglądając się bliżej fotografii, można dostrzec, że kwiaty zdobiące jej ciało ułożone są w kształt wieńców i że nie są świeże, lecz papierowe. Większa z dwóch girland widocznych na zdjęciu znajduje się na jej ciele, a mniejsza, jak przystało na tradycyjny polski wianek, otacza jej głowę. Minęło wiele lat, zanim dostrzegłam te szczegóły. Pomimo tragedii, która spotkała moją babkę, dziwnie pocieszającym było dla mnie wyobrażanie sobie kobiet tworzących te widmowe, papierowe kwiaty w czasach masowej przemocy. Aby dowiedzieć się więcej o pochodzeniu ozdób i roli, jaką odegrały na pogrzebie mojej babki, zaczęłam bardziej szczegółowo analizować ich obecność w jej trumnie.

Łączenie nici i tekstyliów

Niedługo potem trafiłam na swój pierwszy polsko-australijski, lniany obrus w sklepie z używanymi rzeczami; wcześniej nie wiedziałam niemal nic o istnieniu tkanin Australiana „Made in Poland”. Wzór był piękny, pełny kolorowych, ręcznie nadrukowanych na grubym lnie elementów przedstawiających moją rodzimą, australijską faunę i florę. W jakiś nowy, niezupełnie dla mnie oczywisty sposób, obrus ten zdawał się łączyć mnie z osobą zmarłej dawno w dalekiej Rosji babki i moim polskim dziedzictwem, od którego byłam odseparowana aż do śmierci ojca. Gdy już zaczęłam doceniać znaczenie tych odnalezionych, bardzo osobistych przedmiotów, zarówno cała kolekcja, jak i moja ciekawość nie przestawały rosnąć. Mimo że kolekcjonuję tylko wybrane desenie, wszystkie pamiątkowe tekstylia Australiana, tak często postrzegane jako jarmarczne i niewyszukane, zasługują na uwagę.

Choć wspomniane zwierzęce i roślinne nadruki są dość popularne, warto pamiętać, że są to jednocześnie „wysoce przetworzone, fikcyjne konstrukcje miejsc”, będące jednym z elementów dominującej, męskiej narracji kolonizacji, która na wiele sposobów kształtowała mit australijskiej tożsamości. Nawet prace, z którymi pracuję – przedstawiające rodzimą faunę i florę – mogą być postrzegane jako reprezentatywne dla tego właśnie procesu kolonizacji. Czyż drukowane nazwy zwierząt, roślin i miejsc geograficznych nie legitymizują i nie oswajają wszelkiej wyobrażalnej dzikości?

Wraz z upływem czasu, te wspaniałe przedmioty stały się dla mnie bardziej dziełami sztuki zanurzonymi w otaczającym mroku i tajemnicy, niż służącymi jakiemukolwiek innemu celowi. Dostrzegłam, że podczas gdy drukowane na płótnach wzory jednoznacznie wskazują Australię, ich miejsce produkcji i pochodzenie materiału nie są szczególnie akcentowane. Niemniej jednak, zarówno niewielkie, wszywane od spodu metki „Made in Poland”, jak i te naklejane na przedzie stwierdzające „Pure Linen, Hand Printed, Fast Colours”, niezaprzeczalnie sytuują obrusy w polskim kontekście. Nawiązują do bogatego dziedzictwa tekstylnego tego nadwiślańskiego kraju oraz do jego zmieniających się losów – od okresu powojennego, przez wprowadzenie systemu komunistycznej opresji, aż do jego upadku. Heirloom, choć zdecydowanie celebruje herstorie, jest również procesem de/rekonstruowania słownika produktów tekstylnych, celem dalszego leczenia kobiecych ran wynikających z historycznego zniewolenia.

Tekstylia, jako przedmioty materialne, mogą służyć jako doskonały środek do odkrywania i utrwalania kobiecych historii. Jako że często kojarzone są z uwięzieniem kobiet w przestrzeni domowego ogniska, stają się też elementem kreowania ich wyjątkowej tożsamości. Elizabeth Grosz opisała tę strefę jako „afirmację i uzupełnianie innych kosztem, i wymazywaniem, siebie”. Trudną sytuację deportowanych kobiet również można z powodzeniem powiązać ze wspomnianym wymazywaniem siebie. Kobieta, oddzielona od wszystkiego, co jest jej znane i pozbawiona swojego miejsca, staje się osobą bez tożsamości, tak przecież nierozerwalnie związanej z domem. Zarówno pamiątkowy obrus z tkaniny Australiana, jak i tradycyjny wianek, dają się umieścić w paradygmacie tego, co domowe i zniewolone. Jednocześnie oba te przedmioty są unikalnymi, kulturowymi symbolami, znajdującymi się w sferze natury – dzikiej, egzotycznej i Innej, która opiera się wszelkim ograniczeniom.

Każdy wykonany przeze mnie wianek jest wyjątkowy, a dobór materiałów nieprzypadkowy. Polskie płótno jest hołdem składanym mojej polskiej babce, japońskie nici lniane i jedwabne łączą mnie z moim japońskim wnukiem; wosk pszczeli, jedwabne kokony i ręcznie robiony pergamin łączą w sobie z kolei bliski mi świat przyrody, a wzory Australiana wydrukowane na tkaninie? Cóż, myślę, że to właśnie jestem ja, tkaczka wszywająca przeszłość w teraźniejszość i mająca nadzieję na jak najlepszą przyszłość.

 Heirloom to nieustannie ewoluujący projekt. 

Wyreena Arts Lounge, 26 maja – 26 lipca 2021 r.

Grace Pundyk jest artystką, kuratorką, autorką, dramatopisarką i badaczką mieszkającą w Melbourne, na ziemiach Bunurong i Wurundjeri. W swojej interdyscyplinarnej, inspirowanej podróżami twórczości, dąży do zatarcia granic tożsamości, przynależności i przemijania, m.in. poprzez rytuały i szacunek dla środowiska naturalnego.

Więcej o Grace na stronie www.gracepundyk.com

Link do artykułu w języku angielskim: https://garlandmag.com/article/heirloom-a-celebration-of-herstories/?fbclid=IwAR1WSEJtDs71kWagtd2-_K7tzIHdk4Jg_gXeGPQrfNMbQNWivxIzY6nzh0I

Literatura dodatkowa

Elizabeth Grosz. “Women, Chora, Dwelling” in Space, Time, and Perversion: Essays on the Politics of Bodies, Routledge: New York, 1995.

Luce Irigaray. An Ethics of Sexual Difference, Trans. Carolyn Burke and Gillian C. Gill. Cornell University Press: Ithaca, New York, 1993.

Irena Piotrowska. “Polish textiles, old and new”, Bulletin of the Polish Institute of Arts and Sciences in America, vol. 3, no. 1 (October, 1944), pp. 131-144.

Margaret Woodward. “Souvenirs as Agents of National Image Space Formation.” Fusion Journal, no. 4, 2014.

Tags

feminism | g23 | garland | Poland | revival